SPECYFIKA TESTÓW SPIROERGOMETRYCZNYCH
Test spiroergometryczny (ang. Cardio-Pulmonary Exercise Test, CPET) jest próbą wysiłkową, podczas której wykonywana jest analiza składu powietrza oddechowego. Uzyskane wyniki parametrów metabolicznych i wentylacyjnych w teście wysiłkowym, korelują z nasilającymi się objawami nietolerancji wysiłku (duszność, zaburzenia gospodarki kwasowo-zasadowej, zmęczenie).
CPET pozwala na ocenę funkcjonowania układu krążenia i oddechowego w ściśle określonych warunkach stresu metabolicznego. Stres metaboliczny wywołany jest wysiłkiem fizycznym o narastającym obciążeniu w funkcji czasu. Na podstawie testu można ocenić stopień adekwatności odpowiedzi układów na kontrolowany wysiłek fizyczny i w przypadku osób chorych ocenić wpływ wdrożonej terapii. Podczas testu monitorowana jest praca układu krążeniowo-oddechowego i na tej podstawie określany jest stan wydolności fizycznej badanego. Określenie wartości podstawowych parametrów metodą CPET umożliwia precyzyjne i bezpieczne wyznaczenie intensywności treningu fizycznego oraz możliwości zawodowe i rekreacyjne badanego.
Badanie CPET wykorzystywane jest również w sporcie. Na podstawie wyników można ocenić, w jaki sposób dana dyscyplina sportowa kształtuje wydolność fizyczną u zawodnika. Wynik testów wpływa również na ocenę możliwości sportowca.
W dyscyplinach o charakterze wytrzymałościowym stanowi jeden z czynników branych pod uwagę przy selekcji do grup zawodniczych i przy tworzeniu planu startowego, czyli w określaniu rangi zawodów (olimpijska, międzynarodowa, krajowa) i funkcji jakie ma pełnić zawodnik w drużynie. Na podstawie badań trenerzy układają plan treningowy ukierunkowany na wzrost wydolności fizycznej.
Badanie CPET zalecane jest wszystkim osobom, u których pomiar wydolności tlenowej odgrywa kluczową rolę w różnicowaniu chorób serca i płuc, ustalaniu strategii sportowych i terapeutycznych, precyzyjnym określaniu intensywności treningu. Badanie to wykorzystuje się także do naukowej oceny metod rehabilitacyjnych i sportowych.
WYKONYWANIE TESTÓW SPIROERGOMETRYCZNYCH
Testy spiroergometryczne mogą być wykonywane przy użyciu bieżni, ergometru wioślarskiego lub rowerowego. Prowadząc badania na sportowcach uwzględniane są warunki pracy narzucane przez dyscyplinę, dlatego wioślarze badani są na ergometrzewioślarskim, kolarze na cykloergometrze, a pływacy w basenie przy użyciu odpowiedniego aparatu, który pracuje pod wodą.
W praktyce klinicznej ze względu na łatwość dozowania obciążenia i możliwość wykonania dodatkowych pomiarów np.: ciśnienia tętniczego, poboru próbek krwi, wygodniej jest wykonywać test CPET na ergometrze rowerowym. Osoby prowadzące badania często zalecają użycie bieżni ruchomej. Bieg jest czynnością naturalną, dlatego nikomu nie jest obca. Zmniejsza to ryzyko przerwania testu z powodu bólu nóg, co często zdarza się podczas testów na ergometrze rowerowym.
Prawidłowo wykonane badanie zależy od właściwego założenia i kalibracji sprzętu do analizy powietrza wydechowego. Przed badaniem należy dobrać odpowiednią maskę, aby zapewniła szczelność podczas trwania próby. Są dwie metody pomiaru stężenia gazów oddechowych: tzw. „oddech po oddechu” i z wykorzystaniem komory mieszania. Pierwsza polega na pomiarze tlenu i dwutlenku węgla na bieżąco z każdym oddechem, w drugiej można uzyskać uśrednioną wartość z kilku oddechów (np. z 10 sekund).
W zależności od dyscypliny sportowej lub schorzenia dobierane są odpowiednie protokoły obciążania wysiłkiem. Tworząc protokół uwzględnia się spodziewaną wydolność, codzienną aktywność fizyczną, wiek i wstępną ocenę badanego. Można stworzyć protokół tzw.: schodkowy, w którym obciążenie rośnie co 2-3min, albo protokół o liniowo narastającym obciążeniu. W pierwszej wersji badany na każdym etapie obciążenia osiąga stan pseudostabilizacji przemian metabolicznych. W drugim stan przemian metabolicznych jest dynamiczny. Najczęściej na cykloergometrze stosowany jest protokół, w którym obciążenie wzrasta co 3min o 30W. Na bieżni ruchomej ustala się zmodyfikowany, lub typowy protokół Bruce’a, który polega na wzroście kąta nachylenia i szybkości, co 3min trwania testu.
Test prowadzony jest do odmowy. W chwili pokazania przez badanego sygnału kończącego lub zaprzestanie wysiłku obciążenie z urządzenia zostaje zniesione do wartości wyjściowej i aparat rejestruje 3 minuty restytucji.
